Giải phẫu tuyến giáp

Cơ chế điều hòa Hormon Giáp


Định nghĩa

• - Là một bướu giáp lan tỏa, không thay đổi nồng độ Hormon giáp, không có triệu chứng của viêm giáp hay ung thư giáp
• - Còn gọi là bướu giáp lan tỏa có chức năng bình thường, bướu bình giáp
• - Gọi là bướu giáp địa phương khi > 10% dân số bị bệnh BGĐT
• - Gọi là bướu giáp tản phát khi < 10% dân số bị bệnh

 
Xuất độ

• - Chiếm 70-75% tổng số bị bệnh tuyến giáp
• - Đa số ở nữ
• - Có tính gia đình nhưng kiểu di truyền chưa rõ

Nguyên nhân và cơ chế bệnh sinh

• - Thiếu hụt hormon giáp :

                 + Tuyệt đối : Do tổng hợp không đầy đủ hoặc thải trừ quá mức
                 + Tương đối : Do nhu cầu về hormon tăng lên

• - Yếu tố miễn dịch : TGI hay TGAb
• - Yếu tố tại chỗ : Chưa biết rõ

Thiếu hụt hormon giáp

• Thiếu Iod
• Rối loạn bẩm sinh trong sinh tổng hợp hormon giáp
• Nhiễm khuẩn: E.coli, Para clobactrum, Clostridium perfringens
• Thức ăn: Khoai mì, măng, củ cải, đậu nành…
• Do thuốc : Cordaron, thuốc trị hen, thuốc cản quang liều cao…
• Suy dinh dưỡng
• Thừa Iod
• Đào thải quá mức hormon giáp: HCTH

Lâm sàng

• Thường không có triệu chứng hoặc triệu chứng không đặc hiệu
• Thấy cổ to ra, mặc áo chật cổ
• Khám : Phân độ, xác định mật độ, thường không có dấu hiệu bướu mạch

Phân loại bướu giáp

Phân độ	Đặc điểm
0	Không có bướu giáp
IA	Mỗi thùy tuyến giáp to hơn đốt 1 ngón tay cái của người được khám, bệnh nhân sờ nắn được
IB	Khi ngửa đầu ra sau tối đa, nhìn thấy tuyến giáp to, sờ nắn được
II	Tuyến giáp to, nhìn thấy khi đầu ở tư thế bình thường và ở gần, bướu nhìn thấy được
III	Bướu giáp rất lớn, nhìn thấy từ xa, bướu lớn làm biến dạng cổ

Cận lâm sàng

• FT3, FT4 và TSH bình thường
• XQ vùng cổ ngực thẳng nghiêng
• Echo tuyến giáp
• Đo độ tập trung Iod: bình thường
• Sinh thiết bằng kim nhỏ: Xác định tính chất lành hay ác, bướu giáp đơn thuần hay viêm giáp

Tiến triển

• Tự khỏi hoặc khỏi sau khi điều trị
• Bướu giữ kích thước trong nhiều năm
• Tăng kích thước trong một số trường hợp

Biến chứng
1. Chèn ép:
                  - Tĩnh mạch: Dãn TM vùng cổ
                  - Khí quản: Khàn giọng, khó thở
                  - Thực quản: Khó nuốt
                  >> Chụp XQ thấy khí quản bị lệch
                  >> Xạ hình: Bướu chìm sau xương ức
2. Nhiễm khuẩn: Bướu cứng, đau, đỏ, to hơn, có sốt, và dấu hiệu CLS do viêm nhiễm
3. Xuất huyết: Gây các túi máu trong tuyến giáp
4. Suy giáp
5. Cường giáp: Có thể gặp bướu giáp lan tỏa, nhưng thường hơn là bướu giáp đơn nhân
6. Ung thư hóa: Hiếm gặp còn bàn cãi
Chẩn đoán
1. Chẩn đoán xác định:

• Lâm sàng: Tình trạng bình giáp
• CLS: + Echo, xạ hình: Tính chất lan tỏa không đồng đều của bướu giáp

           + Độ tập trung Iod bình thường
           + T3, T4, TSH bình thường
2. Chẩn đoán phân biệt:
2.1 Chẩn đoán phân biệt giữa BGDT có kèm rối loạn TKTV và Basedow giai đoạn đầu không lồi mắt
- Basedow giai đoạn đầu:
+ Gầy dù ăn nhiều
+ Sợ thời tiết nóng, thích trời lạnh, thích tắm nước lạnh
+ Tay ẩm, ấm
+ Không bao giờ nhịp tim trở lại bình thường nếu không điều trị
>>> CLS: Cường giáp

• Bướu giáp đơn thuần kèm rối loạn TKTV:

+ Gầy, ăn kém
+ Có thể chịu được thời tiết nóng nhưng cũng sợ lạnh
+ Tay ẩm, lạnh
+ Nhịp tim nhanh nhưng có thể trở về bình thường
>>> CLS: Bình giáp
- Viêm giáp Hashimoto hoặc De Quervain:
+ Mật độ tuyến giáp chắc, cứng đều
+ Kháng thể kháng Thyroglobulin và Thyroperoxidase dương tính với hiệu giá cao
- K giáp: Mật độ cứng, các triệu chứng xâm lấn cơ quan kế cận, có thể kèm hạch
>>> FNA cho thấy tế bào ác tính
3. Chẩn đoán nguyên nhân
- Thiếu Iod: Bệnh nhân ở vùng bướu cổ địa phương, đo iod/niệu < 5ug/dL
- Quá thừa Iod: Do dùng thuốc có Iod kéo dài
- Ăn nhiều và kéo dài khoai mì
- HCTH
- Miễn dịch: Tìm kháng thể TGI
Điều trị
- Loại trừ nguyên nhân nếu có
- Do giảm Iod thì cung cấp thêm, cần thận trọng với bệnh nhân bướu giáp nhân
- Đa số điều trị bằng hormon tuyến giáp
- Phẫu thuật
Điều trị cụ thể
1. Bướu lan tỏa, mới 
- Dùng hormon trị liệu nhằm ức chế sựu tiết TSH
- Liều T4 ( L-Thyroxine) 100-200ug/ng
- T3,T4 dùng riêng hoặc kết hợp T4:T3 là 4:1

• Lưu ý khi dùng thuốc

- BN> 60 tuổi không nên dùng
- Cho liều nhỏ tăng dần hoặc ngày uống ngày nghỉ
- Thời gian điều trị phải đến 6 tháng mới kết luận là không hiệu quả
2. Bướu giáp lan tỏa lâu ngày hoặc nhiều nhân:
- Thường điều trị không khỏi, bướu chỉ ổn định chứ không thay đổi về khối lượng
- Có triệu chứng về chèn ép: Phẫu thuật

• Phẫu thuật: Cắt bỏ bớt mô giáp, điều trị hormon giáp như trên:

+ Bướu giáp khổng lồ không đồng nhất ( lan tỏa + nhân )
+ Bướu lặn
+ Chèn ép

• Cung cấp đủ Iod là hiệu quả nhất, theo khuyến cáo của WHO: khoảng 150-300 ug/ngày
• Có nhiều cách để cung cấp Iod như cho vào thức ăn, thực phẩm, đồ uống…
• Đối với vùng bướu giáp địa phương khi thiếu Iod:

- Trộn thêm Iod ( Iodat Kali KIO3 ) vào muối ăn tỷ lệ 50mg/kg muối
- Dầu Lipiodol: 1ml= 450-500 mg Iod
- Thuốc dầu Iod uống: đỡ gây kích thích tại chỗ